Prapremiera 5-aktowego dramatu lirycznego "Pelléas et Mélizanda" odbyła się 30 kwietnia 1902 r. na scenie paryskiej Opera Comiquena i zakończyła się wielkim skandalem. Dochodziło do rękoczynów między zwolennikami nowej muzyki i jej przeciwnikami, przy czym ci drudzy byli w zdecydowanej większości. Kilka razy zanosiło się na to, że trzeba będzie opuścić kurtynę, ale powoli, powoli opera zaczęła zdobywać serca słuchaczy i ostatniego aktu wysłuchano we względnej ciszy. Nie przeszkodziło to jednak przeciwnikom, by zakończyli premierę głośną manifestacją niezadowolenia. Następnego dnia dyskusja przeniosła się na łamy paryskiej prasy.

Co takiego jest w muzyce "Peleasa", że budziła tak skrajne reakcje? Debussy, uciekając w swoim dziele od potęgi brzmień wagnerowskich dramatów i ich patosu, skupił się bardziej na subtelności i finezji oddania uczuć i nastrojów, przypisując przy tym szczególne znaczenie barwie dźwięku. Feeria barw orkiestry przekraczała wszystko, co w tym czasie było znane w tym względzie. Uczucia w tej muzyce wyrażane są "półgłosem"; miłość i śmierć bez krzyku, obrazuje je jedynie delikatne falowanie linii melodycznej.

"Pragnąłbym, by muzyka sprawiała wrażenie, iż wychodzi z cienia i chwilami doń powraca; by była zawsze kimś dyskretnym" - powiedział kompozytor. Wszystko to razem sprawiło, że zyskała ona zupełnie inny wymiar i brzmienie, trzeba było sporo czasu, by publiczność zaczęła w pełni doceniać uroki dzieła Debussy'ego, który pracował nad nim aż 10 lat. Dzisiaj uważa się, że jest to najznakomitszy utwór XX-wiecznej francuskiej muzyki operowej.

"Peleas" nigdy nie zyskał popularności równej operom Mozarta, Verdiego, Wagnera, Pucciniego czy Masseneta, pozostał jednak w historii muzyki dziełem jedynym w swoim rodzaju. W Polsce dotychczas prezentowano utwór jedynie w wersji koncertowej. Jedyne przedstawienie tej opery mieli okazję podziwiać widzowie Teatru Wielkiego w Łodzi, gdzie w listopadzie 1986 r. wystawiła je podczas gościnnych występów Opera z Lyonu. Na 30 kwietnia, dokładnie w 100. rocznicę prapremiery, zapowiedziano w Operze Narodowej specjalne przestawienie "Peleasa i Melizandy".

Adam Czopek